ΧΙΑΚΗ ΦΩΝΗ, 20 Ιανουαρίου 2011, τεύχος 876
«Κοραής ο Αιώνιος»
Του κ. Στέριου Φασουλάκη
Η ΡΗΣΗ ότι, όταν ομιλείς για μια προσωπικότητα, πρέπει προηγουμένως να πλύνεις το στόμα σου έχει την έννοια ότι πρέπει να απαλλαγείς από προκαταλήψεις, προκατασκευασμένες απόψεις και ιδεολογήματα ώστε ο λόγος σου να είναι αντικειμενικός κι έτσι να έχει κύρος. Αλλιώς κινδυνεύεις με βεβαιότητα να θεωρηθείς ή ελαφρός και προχειρογράφος ή υπηρέτης άσχετων σκοπιμοτήτων. Αμφότερα δεν περιποιούν τιμή, φυσικά. Έτσι, σχετικά με το θέμα «Κοραής» απορεί κανείς με την ευκολία, που αποφαίνονται –σπανιότατα, βέβαια- κάποιοι χωρίς γνώση, χωρίς έστω και απλή ανάγνωση.
Και ο «Κοραής» είναι από τα θέματα που έρχονται και επανέρχονται με καταπληκτική πυκνότητα, εξαιρετική ποιότητα και θετική συμπερασματολογία. Σε επιφυλλίδα μου («Δημοκρατική», 11 και 12 Απριλίου 2007) είχα δείξει ότι μέσα σε λίγα χρόνια είχαν εκπονηθεί τέσσερεις διδακτορικές διατριβές (οι τρεις δημοσιεύθηκαν το 2002) και ένα ακόμη αξιόλογο βιβλίο. Μία πέμπτη
διδακτορική διατριβή της ίδιας εποχής έμεινε αδημοσίευτη. Και ερωτώ: Ποιο
θέμα είχε την αγαθή τύχη να ερευνάται τόσο συχνά όσο το θέμα «Κοραής»; Και ακόμη ποιο θέμα θα γινόταν αντικείμενο έρευνας αν δεν είχε την επικαιρότητα του προβληματισμού για την εποχή μας; Ο Κοραής δεν είναι μουσειακός. Όσο τον μελετάς τόσο ανακαλύπτεις νέα πράγματα, νέες πτυχές.
Δεν είναι όμως μόνο οι διατριβές, που είχα παρουσιάσει το 2007. Παρουσιάσθηκαν και πάνω από εξήντα (60) βιβλία και μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά με θέμα τον Κοραή μέσα στη δεκαετία 2001-2010. Επαναλαμβάνω, λοιπόν, προς ώτα ακουόντων: Ποιο θέμα είχε τόσο πυκνή αναζήτηση και τόσο ευρεία έρευνα;
Αλλ’ ας δούμε περιληπτικά τα επιμέρους θέματα αυτών των βιβλίων και λοιπών δημοσιευμάτων (2001-2010), για να αντιληφθούμε και το πλάτος της έρευνας. Πρώτα-πρώτα πρέπει να αναφέρω ότι επανεκδόθηκαν μερικά έργα τού Κοραή. Επίσης εμφανίσθηκαν δημοσιεύματα, που διευκρινίζουν την εργογραφία του. Άλλες μελέτες διαλευκαίνουν τα βιογραφικά του Κοραή. Πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι έρευνες γύρω από τις σχέσεις του Κοραή με άλλους πνευματικούς ανθρώπους. Άλλες εξετάζουν την προσφορά του στην κλασική φιλολογία. Οι παιδαγωγικές του απόψεις γίνονται επίσης αντικείμενο έρευνας. Το ίδιο και οι φιλοσοφικές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η έρευνα για τις τοποθετήσεις του Κοραή σχετικά με τη δικαιοσύνη και τη διοίκηση. Οι κοινωνικές του θέσεις έγιναν επίσης αντικείμενο αναζητήσεως. Το λογοτεχνικό του χάρισμα αναδείχθηκε ακόμη μια φορά με συγκεκριμένα στοιχεία, ενώ οι μεταφραστικές του απόψεις επανήλθαν στο προσκήνιο.
Τέλος, η μελέτη έδειξε και τις μουσικολογικές του εξιχνιάσεις. Ανέφερα πολύ περιληπτικά τα περιεχόμενα αυτών των μελετών της τελευταίας δεκαετίας, έτσι για να πάρει μια ιδέα και ο ανίδεος και να μην παρασύρεται από περάνθειες ή
γιανναράδειες ιδεοληπτικές προκαταλήψεις.
Θα περατώσω τη σημερινή επιφυλλίδα με τις απόψεις δύο διακεκριμένων πανεπιστημιακών για τον Κοραή. Ο προικισμένος φιλόλογος, αλλά τραγικός αυτόχειρας Ιωάννης Συκουτρής έγραψε για το φιλολογικό έργο του Κοραή το 1935: «Η Ελληνική Βιβλιοθήκη ως έργον ενός ανδρός, παλαίοντος μάλιστα εναντίον οικονομικών στερήσεων και υγείας επισφαλούς, επιβάλλει διά τον όγκον και την αξίαν της τον σεβασμόν ή μάλλον τον θαυμασμόν παντός φιλολόγου».
Περισσότερο διεισδυτικός ο επιφανής πανεπιστημιακός καθηγητής Ιωάννης Καλλιτσουνάκης έγραψε το 1958 για τον Κοραή: «Δεν γνωρίζει κανείς τί να πρωτοθαυμάση εις τον θαυμάσιον αυτόν άνδρα, τα φιλολογικά του έργα, τα οποία εν τη επιστήμη ήδη τον απηθανάτισαν ή τα πατριωτικά του διδάγματα και τας εθνικάς συμβουλάς του, αι οποίαι τον κατατάσσουν εις τους μεγάλους άνδρας τής Ελληνικής Ιστορίας». Και περαιτέρω συμπληρώνει: «Αι γνώμαι και αι εκάστοτε συμβουλαί του δεν είναι προχειρολογίαι τινές, αλλά βασίζονται επί της Ελληνικής, ως θα έλεγε κανείς νεωτερικώτερον, πραγματικότητος. Ορμάται εκ της μακράς ιστορίας τού ταλαιπωρηθέντος έθνους, εκ των νόμων, ηθών και εθίμων του, εκ της τότε πολιτικής καταστάσεώς του και των βασίμων ελπίδων του διά το μέλλον του και την εξέλιξίν του. Η μεγάλη αγωνία του ήτο πώς πρέπει να πολιτευθή η απελευθερουμένη ή απελευρωθείσα Ελλάς. ‘’Η ελευθερία του ανθρώπου είναι να πράττη ανεμποδίστως όχι ό,τι θέλει, αλλ’ ό,τι συγχωρούν οι νόμοι’’».
Κοραής ο αιώνιος, λοιπόν.
ΣΤΕΡ. ΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ